تفاوت ماهی قزل‌آلا و قزل سالمون و سالمون نروژی در چیست؟

شاید شما هم در مراجعه به فروشگاه‌های عرضه آبزیان یا خرید از فروشگاه‌های آنلاین و هایپرمارکت‌ها با اسامی مختلف قزل‌آلا (رنگین کمان، قهوه‌ای یا خال قرمز، رودخانه‌ای)، قزل‌آلای دریایی یا قزل سالمون (قزل ویژه) و سالمون نروژی یا فرانسوی و ماهی آزاد روبه‌رو شده باشید.

این اسامی متفاوت که از قضا ظاهر آن‌ها نیز شبیه به هم هستند و در ابعاد و سایز و رنگ گوشت و برخی ظواهر با هم تفاوت دارند، از کجا می‌آیند؟ کدام درست است؟ چه کسی راست می‌گوید؟
در این مقاله، تفاوت ماهی سالمون و قزل آلا را از نظر ظاهر، زیستگاه، طعم و ارزش تغذیه‌ای بررسی خواهیم کرد.

ماهی ‌فروشی آنلاین رهنما با ارائه تازه‌ترین سالمون و قزل‌آلا با بالاترین کیفیت، انتخابی ایده‌آل برای دوستداران طعم لذیذ دریا است. برای خرید ماهی تازه و باکیفیت، همین حالا با ما تماس بگیرید.

خانواده آزادماهیان و زیستگاه‌های آن

در راسته آزاد ماهی شکلان یک خانواده بسیار مهم به نام خانواده آزادماهیان (Salmonidae) وجود دارند. زادگاه اصلی این خانواده بزرگ نیمکره شمالی و در رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، دریاها و اقیانوس‌ها بوده است که به دلیل محبوبیت بالای آن‌ها در صنعت غذای دریایی و صید تفریحی به برخی کشورهای نیمکره جنوبی نیز معرفی شده و پرورش داده شده یا برخی بومی شده‌اند.

اصلی‌ترین گونه این خانواده بزرگ در ایران، به گونه معروف قزل‌آلای رنگین کمان Rainbow trout با نام علمی (Oncorhynchus mykiss) تعلق دارد. این ماهی که خاستگاه اصلی آن مناطق سردسیر آمریکای شمالی در منطقه آلاسکا می‌باشد، در اواخر دهه 1330 به صنعت آبزی‌پروری ایران معرفی شد. اکنون در بیشتر کشورهای دنیا از قبیل آمریکای شمالی، اروپا، ایران، ترکیه و شیلی پرورش داده می‌شود که سه کشور آخر از بزرگترین تولیدکنندگان این ماهی در جهان هستند.

برخی گونه‌های دیگر آزادماهیان که در ایران بوده و گاهی مشاهده یا صید می‌شوند شامل:

• آزاد ماهی دریای کاسپین Caspian salmon با نام علمی (Salmo Caspius)
• ماهی قزل‌آلای خال قهوه‌ای یا قرمز Brown trout با نام علمی (Salmo trutta fario) که برخی این گونه و گونه آزاد ماهی دریای کاسپین را یکی می‌دانند با این تفاوت که قزل‌آلای خال قهوه‌ای در رودخانه‌ها و دریاچه‌های داخلی با ابعاد کوچک‌تر، و ماهی آزاد دریایی در دریای کاسپین با سایز اغلب بزرگ‌تر صید می‌شوند.
• قزل‌آلای چشمه‌ای یا جویباری Brook trout با نام علمی (Salvelinus fontinalis) که همراه با قزل‌آلای رنگین کمان که در منطقه کرج به صنعت آبزی‌پروری ایران معرفی شد، این گونه در منطقه جاجرود
• مورد پرورش و مطالعه قرار گرفت که با وقوع سیل از مزرعه رها شده و در منطقه پراکنش یافتند اما تاکنون گزارشی درباره تشکیل جمعیت پایدار آن ارائه نشده است.
• آزاد ماهی کتا Chum salmon با نام علمی (Oncorhynchus keta) که این گونه نیز به شکل بسیار نادر و توسط برخی محققین در حوزه دریای کاسپین گزارش شده است.

مطالعه بیشتر: خرید و قمیت ماهی سالمون اصل

وضعیت قزل‌آلای رنگین‌کمان در بازار ایران

غالب ماهیان موجود در بازار ایران ماهی قزل‌آلای رنگین کمان هستند که برخی نژاد ایرانی (محل تکثیر در ایران) و برخی دیگر نژاد اسپانیا یا فرانسه (تخم چشم زده ماهی وارد می‌شود) هستند که در اصل همه آن‌ها یک گونه اما با کیفیت‌ها و مشخصات ژنتیکی متفاوت هستند که این تفاوت در میزان رشد، شکل ظاهری و کیفیت ارگانولپتیکی خود را نشان می‌دهد. در برخی موارد این ماهی قزل‌آلای رنگین کمان در مراحل پایانی دوره پرورش خود توسط خوراک مخصوصی که حاوی رنگدانه نارنجی (قرمز) است تغذیه می‌شود که گوشت ماهی در طیف صورتی، نارنجی یا قرمز قرار می‌گیرد. منشاء این رنگدانه‌ها آستاگزانتین است.

مطالعه بیشتر: قیمت ماهی قزل آلا 

سالمون بخوریم یا قزل‌آلا؟ مقایسه ارزش غذایی این دو ماهی

وقتی بحث تغذیه سالم پیش می ‌آید، سالمون و قزل ‌آلا معمولاً جزو گزینه ‌های محبوب هستند. در هر 100 گرم، سالمون پرورشی حدود 13.4 گرم چربی دارد، در حالی که این مقدار در قزل ‌آلا تقریباً 6.18 گرم است.

همین تفاوت باعث می‌ شود که سالمون اسیدهای چرب امگا-3 بیشتری داشته باشد؛ به ‌طور خاص ترکیب DHA و EPA در سالمون به 1.96 گرم می ‌رسد، ولی در قزل ‌آلا حدود 0.73 گرم است.

با این حال، قزل ‌آلا هم ویژگی ‌های ارزشمندی دارد. این ماهی پروتئین بیشتری دارد (حدود 23.8 گرم در برابر 22.1 گرم در سالمون) و میزان جذب ویتامین‌ هایی مانند B12 و D در آن بیشتر است.

بر اساس داده ‌های منابع داخلی، هر 100 گرم قزل ‌آلا حدود 21 گرم پروتئین، 7 گرم چربی و 4 میکروگرم ویتامین D دارد.

از نظر مواد مغذی، تفاوت‌ ها کاملاً قابل‌توجه ‌اند: سالمون سرشار از سلنیوم و ویتامین‌ های B6 و B1 است، در حالی که قزل ‌آلا ویتامین D، B12 و E بیشتری دارد.

نکته دیگر در تفاوت زیست‌ محیطی آن‌ هاست؛ سالمون معمولاً در آب ‌های شور یا نیمه ‌شور پرورش می ‌یابد، در حالی که قزل‌ آلا در آب ‌های شیرین رشد می ‌کند. این تفاوت زیستگاه، روی کیفیت چربی و طعم گوشت آن‌ ها هم تأثیر می ‌گذارد.

در بررسی تفاوت ماهی سالمون و قزل آلا، بیشتر به نیازهای تغذیه ‌ای شما بر می ‌گردد. هر کدام ویژگی ‌های خاص خودشان را دارند.

اگر به ‌دنبال دریافت مقدار بیشتری امگا-3 و چربی ‌های مفید برای قلب هستید، سالمون انتخاب بهتری است. در عوض، اگر رژیم کم ‌چرب ‌تری دارید یا میزان پروتئین برایتان مهم ‌تر است، قزل ‌آلا گزینه ‌ای مناسب و خوش‌طعم خواهد بود.

در نهایت، انتخاب بین این دو به شرایط بدنی، سبک زندگی و سلیقه غذایی شما بستگی دارد.

نقش آستاگزانتین در رنگ گوشت ماهی

آستاگزانتین از معروف‌ترین رنگدانه‌های طبیعی، از دسته کاروتنوئیدها است. این ترکیب توسط برخی از باکتری‌ها، جلبک‌ها، مخمرها تولید شده و مصرف 1 تا 2 بار در هفته از مواد غذایی حاوی آستاگزانتین یا مکمل‌های حاوی آن برای سلامتی مفید می‌باشد. اصلی ترین منبع تولید آستاگزانتین طبیعی در دنیا، نوعی ریزجلبک با نام هماتوکوکوس پلوویالیس (Haematococcus pluvialis) است زیرا سرعت رشد بالایی دارد و غنی از آستاگزانتین می باشد. آستاگزانتین، ترکیبی با قدرت آنتی‌اکسیدانی بالا می‌باشد که مزایای بسیاری برای سلامت پوست و مو، قلب، مفاصل، باروری مردان و غیره دارد.

در نهایت خواص گوشت کلیه ماهیان قزل‌آلا با هر شکل و رنگ و سایزی تقریباً یکی بوده و البته رابطه مستقیمی با کیفیت خوراک ماهی و کیفیت آب مزرعه پرورشی دارد. بنابراین گوشت ماهی قزل‌آلای رنگین کمان را با هر شکلی که دوست دارید تهیه و با خیال راحت مصرف کنید.

پرورش قزل‌آلا در دریای کاسپین و ویژگی‌های گوشت آن

در سال‌های اخیر نیز گونه قزل‌آلا در قفس‌های دریایی در پشت سدها و دریای کاسپین پرورش داده می‌شوند که گوشت ماهی قزل‌آلای پرورش داده شده در آب لب‌شور دریای کاسپین به دلیل وجود نمک و موجودات ریز دریایی که به عنوان غذای زنده مورد مصرف ماهی قرار می‌گیرد قوام بیشتری داشته و کمی سفت‌تر است که این مورد نیز کاملاً سلیقه‌ای بوده و در اصل موضوع مصرف ماهی به عنوان غذای سلامتی تغییری ایجاد نمی‌کند. ماهی قز‌ل‌آلای پرورشی در آب دریا که در ترکیه و اروپا و شیلی نیز تولید می‌شود با نام تجاری انگلیسی Sea trout شناخته می‌شود. البته ترکیه ماهی قزل‌آلای سایز بزرگ با گوشت نارنجی خود را با برند Turkish Salmon به بازارهای صادراتی جهان عرضه می‌کند.

معرفی و ویژگی‌های گونه‌های مختلف ماهی آزاد در بازار ایران

همچنین در سایر نقاط دنیا نیز گونه‌های متنوعی از خانواده آزادماهیان وجود دارند که مهمترین و معروفترین گونه آن‌ها در صنعت آبزی‌پروری و غذاهای دریایی با نام سالمون (ماهی آزاد) شناخته می‌شوند. سالمون‌ها بیشتر در مناطق آب‌های سرد اقیانوسی در شمال اروپا، آمریکای شمالی و بخشی در نیمکره جنوبی در اطراف استرالیا و شیلی پرورش داده می‌شوند. مهمترین گونه‌های سالمون که به صورت وارداتی در بازار داخلی ایران هم عرضه می‌شوند و بدلیل قیمت دلار از قیمت بسیار بالاتری نسبت به ماهی قزل‌آلای پرورشی برخوردار هستند عبارتند از: (به ترتیب ارزش قیمتی)

• ماهی آزاد بزرگ (چینوک)
• ماهی آزاد ساکِی
• ماهی آزاد کوهو
• ماهی آزاد آتلانتیک (سالمو سالار معروف)
• ماهی آزاد چام (ماهی آزاد کتا که در ایران هم گزارش شده بود)
• ماهی آزاد صورتی

وجه اشتراک تمام ماهیان راسته آزاد ماهی شکلان داشتن بالچه چربی در پشت بدن ماهی و حدفاصل بین باله پشتی و باله دمی است که به شناخت ماهیان این خانواده کمک می‌کند.