اشپل ماهی یکی از مواد غذایی محبوب در بسیاری از فرهنگ‌ها و جوامع دریایی است. اشپل به تخم‌های ماهی اطلاق می‌شود که در برخی از گونه‌های ماهی‌ها به عنوان منبع غذایی استفاده می‌شوند. این ماده غذایی که از تخم ماهی‌ها به دست می‌آید، به دلیل ارزش غذایی بالا و خواص فراوان همواره مورد توجه بوده است. در این مقاله به بررسی جامع و کاملی از همه جنبه‌های مربوط به اشپل ماهی، از تاریخچه و منشاء آن گرفته تا خواص و کاربردها در آشپزی و بهداشت، تفاوت اشپل ماهی با خاویار و انواع اشپل سالمون پرداخته خواهد شد.
اشپل چیست؟
تخم‌های تمام جانوران دریایی مانند ماهی قزل‌آلا، سالمون و حتی عقرب دریایی به اشپل معروف هستند. اما معمولاً این اصطلاح برای تخم‌های انواع ماهیان غیرخاویاری به کار می‌رود. این تخم‌ها پیش از تخم‌گذاری از بدن ماهی استخراج می‌شوند. بنابراین، اشپل به تخم جانوران دریایی پیش از هرگونه فرآوری گفته می‌شود. در مقابل، خاویار به تخم تمام جانوران دریایی پس از فرآوری اشاره دارد، هرچند به طور متداول، خاویار به تخم ماهیان تاس‌ماهیان نسبت داده می‌شود. در زبان عامیانه، اشپل و خاویار یکی نیستند.
در گویش مردم شمال ایران، اشپل به تخم فرآوری‌نشده ماهی اطلاق می‌شود و در غذاهای متنوعی در این منطقه استفاده می‌شود. به طور رایج، اشپل به تخم ماهیان دریای خزر مانند ماهی سفید گفته می‌شود. در حالی که خاویار به تخم فرآوری‌شده آبزیان اشاره دارد که شناخته‌شده‌ترین نوع آن تاس‌ماهیان است. از نظر رنگ و اندازه نیز اشپل و خاویار تفاوت دارند. خاویار در طیف رنگی سیاه، قهوه‌ای، زیتونی و طلایی موجود است.
تاریخچه و منشاء
اشپل ماهی از زمان‌های بسیار قدیم توسط انسان‌ها به عنوان منبع غذایی استفاده می‌شده است. در فرهنگ‌های مختلف از جمله ژاپن، روسیه، ایران و کشورهای اسکاندیناوی، اشپل ماهی به عنوان یک خوراکی لوکس و مغذی شناخته می‌شود. در ایران، اشپل ماهی از قدیم‌الایام جزء اصلی سفره‌های مردم ساحلی شمال کشور بوده است. ماهی‌های خاویاری مانند استروژن، فیل ماهی و ماهی سفید منابع اصلی تولید اشپل در ایران هستند.
انواع اشپل ماهی
اشپل ماهی انواع متفاوتی دارد که در ادامه به توضیح هرکدام از این انواع می‌پردازیم.
1. اشپل ماهی سفید
اشپل ماهی سفید یکی از انواع رایج اشپل است که از تخم‌های ماهی سفید به دست می‌آید. این نوع اشپل معمولاً اندازه کوچکتری دارد و به دلیل طعم ملایم و بافت نرم خود بسیار محبوب است. در ایران، ماهی کپور، ماهی سفید و اشپل آن بیشتر در مناطق شمالی کشور یافت می‌شود و به صورت تازه یا دودی مصرف می‌شود.
2. اشپل ماهی قزل‌آلا
اشپل ماهی قزل‌آلا یکی دیگر از انواع محبوب اشپل است که به دلیل رنگ نارنجی روشن و طعم خوشمزه‌اش شناخته می‌شود. این نوع اشپل معمولاً در کشورهای اروپایی و آمریکایی مصرف می‌شود و در انواع مختلف غذاها به کار می‌رود. اشپل قزل‌آلا به دلیل داشتن مقادیر بالای امگا-3 و پروتئین، برای سلامت قلب و عروق بسیار مفید است. قیمت ماهی قزل آلا و اشپل آن تحت تاثیر عوامل مختلف می‌تواند متغیر باشد.
3. اشپل ماهی آزاد
اشپل ماهی آزاد از تخم‌های ماهی آزاد به دست می‌آید و به دلیل طعم قوی و مزه خاص خود معروف است. این نوع اشپل بیشتر در غذاهای دریایی لوکس و پیش‌غذاهای مخصوص استفاده می‌شود. اشپل ماهی آزاد دارای مقادیر بالایی از ویتامین‌ها و مواد معدنی است که برای سلامت بدن بسیار مفید است.
4. اشپل ماهی خاویاری
اشپل ماهی خاویاری که از تخم‌های ماهی استروژن به دست می‌آید، به عنوان گران‌ترین و لوکس‌ترین نوع اشپل شناخته می‌شود. این نوع اشپل بیشتر در کشورهای روسیه و ایران تولید می‌شود و به عنوان یک خوراکی لوکس در سراسر جهان مصرف می‌شود. اشپل خاویاری دارای طعمی بسیار غنی و بافتی منحصر به فرد است و به دلیل داشتن مقادیر بالای مواد مغذی، خواص بسیاری برای بدن دارد. در ادامه به معرفی انواع اشپل ماهی سالامون و خواص آن نیز می‌پردازیم.
مطالعه بیشتر: انواع ماهی کپور | راهنمای جامع و تخصصی
انواع اشپل سالمون و معرفی خواص آن
اشپل ماهی سالامون، یا همان اشپلی که از ماهی سالامون خارج می‌شود نیز دارای انواع و خواص گوناگونی است که در این بخش به معرفی محبوب‌ترینای انواع آن می‌پردازیم.
مطالعه بیشتر: انواع ماهی سالمون | تفاوت‌ها و بهترین انتخاب برای هر غذا
1. اشپل سالمون قرمز
اشپل ماهی سالمون اصل قرمز به دلیل رنگ نارنجی روشن و طعم خوشمزه خود بسیار محبوب است. این نوع اشپل به دلیل داشتن مقادیر بالای امگا-3 و پروتئین، برای سلامت قلب و عروق و بهبود عملکرد مغز بسیار مفید است.
2. اشپل سالمون صورتی
اشپل سالمون صورتی به دلیل طعم ملایم‌تر و بافت نرم‌تر خود مورد توجه قرار می‌گیرد. این نوع اشپل دارای ویتامین‌ها و مواد معدنی مختلفی است که می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی و افزایش سطح انرژی کمک کند. یک قاشق غذاخوری اشپل سالمون، 10 درصد از ویتامین A مورد نیاز بدن را فراهم می‌کند. بنابراین، مصرف آن به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی متعادل، می‌تواند نیاز بدن به ویتامین A را تأمین کند.
3. اشپل سالمون آتلانتیک
اشپل سالمون آتلانتیک یکی دیگر از انواع محبوب اشپل سالمون است که به دلیل طعم غنی خود بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد. این نوع اشپل می‌تواند به افزایش مقاومت در برابر بیماری‌ها کمک کند.
تفاوت اشپل ماهی با خاویار
اگرچه اشپل و خاویار هر دو از تخم‌های ماهی به دست می‌آیند، اما تفاوت اشپل ماهی با خاویار قابل توجه است که در ادامه به صورت کلی آن را بررسی می کنیم.
1. منشأ و نوع ماهی
تفاوت اصلی بین اشپل ماهی و خاویار در منشأ و نوع ماهی است. خاویار از تخم‌های ماهی‌های خاویاری مانند استروژن به دست می‌آید، در حالی که اشپل ماهی می‌تواند از تخم‌های انواع مختلف ماهی‌ها مثل سالامون به دست می‌آید.
2. قیمت و ارزش
خاویار به عنوان گران‌ترین و لوکس‌ترین نوع اشپل شناخته می‌شود و قیمت بسیار بالاتری نسبت به اشپل‌های دیگر دارد. این تفاوت قیمت به دلیل کمیاب بودن ماهی‌های خاویاری و فرآیند پیچیده تولید خاویار است.
3. طعم و بافت
خاویار دارای طعمی بسیار غنی و بافتی منحصر به فرد است که آن را از اشپل‌های دیگر متمایز می‌کند. اشپل ماهی‌های دیگر ممکن است طعمی ملایم‌تر و بافتی نرم‌تر داشته باشند.
نحوه پخت اشپل ماهی به چه صورت است؟
اشپل، این گوهر دریایی که سرشار از طعم و خواص است، روش‌های پخت متنوعی را به خود می‌بیند. چه در دل داغ روغن سرخ شود، چه در کره آب شود و چه در تابه با سبزیجاتی چون پیاز، سیر و موسیر عطرآگین شود، اشپل همواره یک انتخاب دلنشین برای ابداع طعم‌های جدید است. این ماده غذایی ارزشمند، نه تنها به تنهایی یک خوراکی لذیذ است، بلکه می‌تواند به عنوان چاشنی‌ای خوش طعم، در کنار غذاهای مختلف به کار رود و به آن‌ها طعمی بی‌نظیر ببخشد.
سرخ کردن اشپل
ابتدا اشپل ماهی را در یک کاسه آب سرد و تمیز قرار داده و به خوبی بشویید. سپس، شیر، نمک و فلفل را با هم مخلوط کنید تا یک مایه یکدست حاصل شود. در ادامه، آرد ذرت و سوخاری را در ظرف دیگری ترکیب کنید. با انجام این مراحل مقدماتی، مواد لازم برای تهیه اشپل ماهی آماده می‌شود.
ابتدا اشپل را به خوبی در مخلوط شیر آغشته کنید و سپس آن را در مخلوط آرد ذرت بغلتانید تا تمام سطح آن به طور کامل پوشیده شود. سپس قلیه را در ماهیتابه داغ با حرارت متوسط رو به بالا قرار دهید و به مدت 2 تا 3 دقیقه تفت دهید تا رنگ آن به طلایی تغییر کند. در ادامه، سیر، پیاز و آبلیمو را به مقدار دلخواه به مواد اضافه کرده و خوب با هم مخلوط کنید.
اشپل ماهی به دلیل داشتن روغن طبیعی، نیازی به افزودن روغن اضافی در هنگام سرخ کردن ندارد. در واقع، همین روغن طبیعی موجود در اشپل است که باعث می‌شود این خوراکی بسیار مقوی و پر انرژی باشد.
مطالعه بیشتر: طرز تهیه املت اشپل ماهی با طعم خاص و بی‌نظیر
برای نگهداری اشپل ماهی چه نکاتی را باید رعایت کنیم؟
اشپل، همانند خاویار، به دلیل حساسیت به تغییرات دما، نیازمند نگهداری در یخچال است. بهترین مکان برای نگهداری اشپل، دیوارۀ پشتی یخچال است که دمای ثابت‌تری دارد. برای حفظ کیفیت بیشتر، می‌توان اشپل را در ظرفی حاوی یخ قرار داد تا از تغییر ناگهانی دما جلوگیری شود.
خاویار یا اشپل بسته‌بندی شده را می‌توان تا حدود یک سال در یخچال نگهداری کرد، اما پس از باز شدن، ماندگاری آن به شدت کاهش یافته و تنها تا 3 روز قابل مصرف است. برای افزایش ماندگاری خاویار در قوطی حلبی، بهتر است آن را به ظرفی شیشه‌ای یا پلاستیکی انتقال دهید، زیرا تماس طولانی مدت خاویار با فلز می‌تواند باعث واکنش شیمیایی و تغییر طعم و کیفیت آن شود. به همین دلیل، استفاده از ظروف فلزی بدون پوشش مخصوص برای نگهداری خاویار توصیه نمی‌شود.
برای افزایش ماندگاری تخم‌مرغ‌ها، بهتر است آن‌ها را در ظروف کوچک نگهداری کنیم. این کار باعث محدود شدن دسترسی اکسیژن به تخم‌ها شده و از فساد زودهنگام آن‌ها جلوگیری می‌کند. در واقع، ظروف کوچک با ایجاد محیطی با حداقل اکسیژن، عمر مفید تخم‌مرغ را به حداکثر می‌رساند.
آیا امکان فریز کردن اشپل وجود دارد؟
بر خلاف تصور عموم که انجماد اشپل باعث از بین رفتن کیفیت آن می‌شود، با رعایت برخی نکات ساده می‌توان این ماده‌ی غذایی را به مدت طولانی و بدون از دست دادن طعم و بافت اصلی آن نگهداری کرد. بسیاری از افراد نگران این هستند که اشپل پس از انجماد و ذوب شدن، خواص خود را از دست بدهد اما با روش صحیح فریز کردن، این نگرانی کاملا برطرف می‌شود.
در پایان
اشپل ماهی به عنوان یک منبع غذایی ارزشمند و مغذی همواره مورد توجه مردم جهان بوده است. با توجه به خواص غذایی و بهداشتی فراوان، این ماده غذایی می‌تواند نقش موثری در بهبود سلامت عمومی جامعه ایفا کند. برای سفارش، می‌توانید به فروشگاه ماهی فروشی اینترنتی رهنما ارائه دهنده انواع ماهی از جمله اشپل ماهی سر بزنید. با این حال، برای بهره‌برداری پایدار از این منابع و حفاظت از محیط زیست، نیاز به مدیریت هوشمندانه و آگاهانه داریم. امیدواریم با رعایت اصول علمی و اخلاقی، بتوانیم از این نعمت به بهترین شکل ممکن بهره‌برداری کنیم.
